Woubrugge
Woubrugge, een mooi plaatsje in Zuid-Holland,
tussen Leiden en Alphen a/d Rijn. Sinds de gemeentelijke herindelingen van begin jaren '90 is Woubrugge geen zelfstandige gemeente meer. Samen met de dorpskernen Bilderdam, Hoogmade, Leimuiden en Rijnsaterwoude vormt Woubrugge nu de gemeente Jacobswoude.
Klik hier voor een korte rondleiding door Woubrugge
Bereikbaarheid
Woubrugge is te bereiken met de bus vanuit Alphen a/d Rijn en/of Leiden met de lijnen
182 en 249. Woubrugge ligt aan de provinciale weg N446. Deze weg is te bereiken door bij leimuiden
van de A4 te gaan en dan de N207 te nemen richting Alphen a/d Rijn.
Plattegrond Woubrugge
Rijnland (Woubrugge)
Rijnland is het noordelijkste deel van Zuid-Holland.
Het geheele land in Zuid-Holland benoorden den Rijn, de omstreken
van Leiden en 't land langs den Rijn tusschen Leiden en Woerden
maakt Rijnland uit. De rijnlandsche tongval kan als type gelden
van den zuidhollandschen plattelands-tongval van 't vaste land.
Het is een boersche tongval en heeft al de voor- en nadeelen van
zulk een dialect. Bevallig, zoetvloeiend, zoo min als aangenaam
en zachtklinkend kan men het rijnlandsch noemen; toch is het
frisch, natuurlijk en oorspronkelijk. Het wordt hoe langer hoe
meer en van alle kanten door het moderne hollandsch verdreven en
verdrongen. De Rijnlanders spreken in den regel luide en
duidelijk, hard en scherp.
119.
DE GELIJKENIS VAN DEN VERLORENEN ZOON IN DEN TONGVAL VAN HET DORP
WOUBRUGGE.
Medegedeeld door den heer P. H. SPIJKER, hoofdonderwijzer te
Woubrugge.
Mei 1871.
(In nederlandsche spelling.)
11.
D'r was eresies 'n man die twee zeuns had.
12.
En de jongste van d'r zaide teuge z'n vader: vader! geef main 't
deel van de urfenis dat main toekomt. En d'oue man verdeelden z'n
geld en goed.
13.
En niet veul dagen d'rna, toe de jongste zeun alles bai een /bl.
II:107/ egaard had, is hai op rais egaan, na 'n ver land en hait
er al zain goed zoek emaakt, zoou raikelik leefden i.
14.
En toe hai d'r alles deur ejoegen had, toe kwam 'r 'n grooute
hongersnooud in dat land en hai begon gebrek te
kraigen.
15.
En hai gong heen en vervoegden 'm bai een van de boeren van dat
aigeste land en die stuurden 'm op z'n land om de varkes te
hoeien.
16.
En toe vrieg hai om zain buik te vullen met 't voer dat de varkes
vratt; maar hai kon 't van niemand kraige.
17.
En toe-d-i tot z'n zelve ekomme was, toe zaide hai: hoeveul
arrebaiers van vaders hebben zad brooud en ik vergaat
van den honger
18.
Ik zal opraize en na vaders gaan en ik zal teuges 'm zegge: vader!
ik heb ezondigd teuge den hemel en teuge jou.
19.
En nou verdient ik 't nie meer dat jai me je zeun noemt; laat ik
maar arrebaier van je worde.
20.
Toe stong-d-i op en gong na z'n vaders. En toe-d-i waid weg was,
toe zag z'n vader 'm al en die kreeg toch zukke meelai' mit 'm,
dat-i na 'm toeliep, 'm om z'n hals viel en 'm soende.
21.
De zeun begon toe te kraite en zai teuges 'm: vader! ik het
ezondigd teuge den hemel en teuae jou en ik -ierdient 't nie meer
dat je zeun teuge me zait.
22.
Mar de vader zai teuge z'n volk: breng 's gau 't sundagsche goed
hier en trek 't 'm an, en steek 'n ring an z'n vinger en trek 'm
schoenen an.
23.
En breng 't vette kalf en slacht 't , dan ze'mme ete en schik
hebbe.
24.
Want deuze zeun van me was dooud, en hai is weer
levendig eworde; ik hat 'm verlooure en ik heb 'm weer
evonde. En toe begon de pret.
25.
Zain ouste zeun was 't land in egaan en toe die weer op huis an
gong en op de wurf kwam, hoorde hai ze zingen en dansen.
26.
Toe vrieg hai an een van de daggelders, wat 'r an 't hantje was.
27.
En die man zai teugen 'm: jou broer is ekomme en je /bl. II:108/ vader
hait 't vette kalf eslacht omdat hai 'm weer gezond terug ekrege
hait.
28.
Mar hai wier naidig en wou niet in huis gaan. Toe gong z'n vader
na buite op de wurf en vrieg 't 'm zoou vrindelik.
29.
Mar hai zaide teuge z'n vader: kaik! ik hait al zoo veul jare bai
jou ediend en ik hait nog nooit jou gebod overtreeëen an main
heb-i nog nooit 'n bokki egeve, om met me kammeraas schik te
hebbe.
30.
Mar nou deuze zeun van jou ekommen is, die je goed mit slechte
vroului zoek emaakt hait, nou heb-i 't vette kalf late slachte.
31.
En toe zai z'n vader teuges 'm: kind! jai bent ommers altaid bai
me, en al wat ik hait, heb-i ook.
32.
Jai most dan ook schik hebbe en blai weze, want deuze broer van
je was dooud en hai is weer levendig eworde; 'k had 'm
verlooure en 'k heb 'm weer evonde.
AANTEEKENINGEN.
De volkomene a holt eenigszins naar den blatenden æ-klank
over, maar niet zooveel dat men deze rijnlandsche klank met æ
kan afbeelden. De oou heeft een
eigenaardigen klank, die niet uitsluitend tot Rijnland beperkt
is, maar ook elders in Zuid-Holland, in de steden zoowel als ten
platten lande, ook te Amsterdam en Haarlem, in doewoorden groot,
brood, enz. wordt gesproken. Deze klank is zoo moeielijk
te beschrijven als af te beelden. Hij klinkt tusschen volkomene o
en ou in; op de volkomene o valt de klemtoon; ze
wordt door een flauwe ou als naslag gevolgd. Zie vs.
12 bl. 96 II.
12. Urfenis,
erfenis; zoo ook wurf voor werf, heem in vs.
28. Zie vs. 15 bl. 80 II en 1 bl. 358 I.
13. Hait,
heeft, ook als heit uitgesproken, behoort, overal in Zuid-Holland
tot de volkstaal.
14. Ejoegen,
gejoegen, gejaagd, is goed nederduitsch, maar verouderd. Zeer
vele werkwoorden worden thans in het nederlandsch gelijkvloeiend
vervoegd, die in de oorspronkelijke nederduitsche volkstaal
ongelijkvloeiend zijn; dit is een bewijs voor het toenemend
verval, de toenemende verzwakking der taal. Ook in de hollandsche
volkstaal, even als in die der andere gewesten, vervoegt het volk
nog menig werkwoord ongelijkvloeiend dat in de boeketaal reeds
voor gelijkvloeiend /bl. II:109/ geldt. Zoo joeg en gejoegen
voor jaagde en gejaagd, vroeg en hier ook vrieg
(zie vs. 16) voor vraagde, in Zeeland, Vlaanderen, en hier
en daar elders miek voor maakte, smiek voor smaakte,
hier en daar ook nog biek en boek voor bakte,
enz. Bij toenemende ontaarding zal men weldra in de geijkte
nederlandsche schrijftaal ook nog van ziende voor zag,
valde voor viel, loopte voor liep,
enz. lezen. Zie vs. 44 bl. 38 II, vs. 26 bl. 348 I, vs. 14 bl.
320 I, vs 20 bl. 305 I op viet.
15. Aigeste,
eigenste, zelfde; zie vs. 32 bl. 316 I.
16. Vrieg,
vroeg, vraagde; zie hier boven vs. 14.
17. Toe-d-i,
toe hij, toen hij, met ingeschovene d om gaping te
vermijden.
Vaders, even
als in vs. 18, 20, enz. is goed nederduitsch, maar verouderd. De
geijkte engelsche taal erkent dezen vorm nog.
Ik vergaat,
ik verga; de gewoonte om achter den eersten persoon het werkwoord
in den derden persoon te zetten, is bijna overal in Zuid-Holland
verspreid. In vs. 12 bl. 76 II heb ik er reeds op gewezen. Het
komt mij voor eerst in deze eeuw in gebruik te zijn gekomen;
althans in de geschriften van vorige eeuwen, toen het gevoel der
Hollanders voor nederduitsche taalzuiverheid nog zuiver,
onverkracht was, heb ik dezen dwazen vorm niet ontmoet. Overal in
Zuid-Holland is dit gebruik echter niet even sterk in zwang.
18. Teuges,
tegen, wisselt met teugen en teuge af; teuges
komt van tegens, zoo als sommigen tegenswoordig
verkeerd spreken.
ik het, (als
men deftig wil spreken met ik heeft afwisselende) ik heb;
zie vs. 17 hier boven op de woorden ik vergaat en vs. 13
hier boven. Hait en het wisselen af.
19. Verdient ik,
verdien ik; zie hier boven vs. 17 op de woorden ik vergaat.
20. Stong-d-i,
stond hij, met tusschengevoegde d voor de wel-luidendheid;
zie vs. 17 hier boven op toe-d-i
Zukke,
zulken, zulk een.
21. Kraite,
krijten, huilen, schreien.
22. Sundagsche,
zondagsche, hier in de beteekenis van best; zie vs. 22 bl. 73 11
op zindagse.
23. Ze'mme
samentrekking van zelle me, zellen we, zullen wij.
25. Wurf,
werf, heem; zie vs. 12 hier boven.
29. Heb-i,
samentrekking, bij vlugge uitspraak zonder dat de klemtoon er op
valt, van heb jij, hebt gij.
Johan Winkler: Algemeen Nederduitsch en Friesch dialecticon.
- 's Gravenhage : Nijhoff, 1874.
|